Τα οφέλη της ενσωμάτωσης της ζωντανής κληρονομιάς στην εκπαίδευση είναι πολλαπλά και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της γενικότερης παιδείας των νεότερων γενιών.
Ο εμπλουτισμός της σχολικής διδασκαλίας με εργαλείο την άυλη πολιτιστική κληρονομιά:
• Συνεισφέρει στη διαφύλαξη της ζωντανής κληρονομιάς και στην παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης.
• Βελτιώνει τα μαθησιακά αποτελέσματα.
• Συνδέει τις θεωρητικές γνώσεις με την πραγματική ζωή.
• Ενθαρρύνει τη διαθεματική προσέγγιση και τη συνεργασία των εκπαιδευτικών.
• Προωθεί την ευεξία των μαθητών/-τριών.
• Καλλιεργεί σεβασμό και εκτίμηση για τη διαφορετικότητα και δημιουργεί χώρο που εξασφαλίζει τη συμμετοχή όλων.
• Βοηθά τους νέους ανθρώπους να εξερευνήσουν την ταυτότητά τους.
• Ενισχύει τον διαγενεακό διάλογο.
• Εξερευνά τοπικές λύσεις σε παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Συνδέεται με τους 17 Στόχους της Ατζέντας του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και συγκεκριμένα με τον Στόχο 4 (Εξασφάλιση συμπεριληπτικής και ισότιμης ποιοτικής εκπαίδευσης και διά βίου προώθηση μαθησιακών ευκαιριών για όλους) με ιδιαίτερη έμφαση στον υποστόχο 4.7 (Μάθηση που αναγνωρίζει την πολιτιστική ποικιλομορφία και τον ρόλο του πολιτισμού στην ανάπτυξη, στην Εκπαίδευση για την Ιδιότητα του Παγκόσμιου Πολίτη και την Ειρήνη καθώς και στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη).
Η UNESCO έχει αναλάβει την πρωτοβουλία υλοποίησης του προγράμματος «Διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στην τυπική και μη τυπική εκπαίδευση», το οποίο αναγνωρίζει ότι η άυλη πολιτιστική κληρονομιά:
Το πρόγραμμα της UNESCO προωθεί τη διδασκαλία και τη μάθηση για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά και με τη άυλη πολιτιστική κληρονομιά στην εκπαίδευση σε όλα τα σχετικά διδακτικά αντικείμενα. Συμβάλλει σε συγκεκριμένους στόχους της Ατζέντας του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (κυρίως τον στόχο 4.7 για την ποιοτική εκπαίδευση). Αναμφισβήτητα η ενσωμάτωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στην εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει στην αναγνώριση και εκτίμηση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας, της παγκόσμιας ιδιότητας του πολίτη, τη συμβολή του πολιτισμού στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και εκπαίδευσης.
Το 2019, υπό την καθοδήγηση ομάδας εμπειρογνωμόνων του Τομέα Ζωντανής Κληρονομιάς της UNESCO, ξεκίνησε το εγχείρημα σχεδιασμού και εφαρμογής πιλοτικών προγραμμάτων σε σχολεία-μέλη του Δικτύου συνδεδεμένων σχολείων της UNESCO (ASPnet) από δέκα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, με το διδακτικό σενάριο για το ρεμπέτικο. Τα στάδια υλοποίησης περιλάμβαναν εργαστήριο με τη συμμετοχή δέκα εκπαιδευτικών για την εξοικείωσή τους με την έννοια της ζωντανής κληρονομιάς. Στη συνέχεια ακολούθησε ο σχεδιασμός από τους/τις ίδιους/-ες πιλοτικών προγραμμάτων σύντομης διάρκειας, βασισμένων σε μια καινοτόμο παιδαγωγική μέθοδο που προτείνει την ενσωμάτωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στη σχολική εκπαίδευση.
Η καινοτομία αυτής της μεθόδου έγκειται όχι μόνο στη διδασκαλία για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά αλλά κυρίως στη διδασκαλία με την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά. Όπως θα δείτε αναλυτικά και παρακάτω, η βασική διαφορά των δύο προσεγγίσεων είναι ότι στην περίπτωση που διδάσκουμε για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί η ίδια το αντικείμενο της διδασκαλίας, ενώ όταν διδάσκουμε με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, εστιάζουμε στην αξιοποίηση στοιχείων ζωντανής κληρονομιάς που ενσωματώνονται στα διδακτικά αντικείμενα των Προγραμμάτων Σπουδών, αποτελώντας έτσι επιπλέον ευκαιρίες μάθησης.
Στο ευρωπαϊκό πιλοτικό πρόγραμμα “Teaching and learning with living heritage” συμμετείχε εκ μέρους της Ελλάδας το Ράλλειο Γενικό Λύκειο Θηλέων Πειραιά με το διαθεματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ρεμπέτικο: Ενσωμάτωση της Ζώσας Παράδοσης στην καθημερινή διδακτική πρακτική αντικειμένων του Αναλυτικού Προγράμματος». Το Ρεμπέτικο αξιοποιήθηκε για τη διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας (αξιοποίηση ως υλικού μελέτης της αγγλικής μετάφρασης του Δελτίου Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Rebetiko.pdf, στοιχείου εγγεγραμμένου στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας), της Φυσικής Αγωγής (γνωριμία με τους λαϊκούς χορούς που συνδέονται με το ρεμπέτικο), της Λογοτεχνίας (ασκήσεις δημιουργικής γραφής με αφορμή γνωστά ρεμπέτικα τραγούδια) και των Εφαρμογών Πληροφορικής (αναπτύχθηκε εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα με τον τίτλο “Rebetiko” για την τεκμηρίωση και τη διάχυση του προγράμματος).
Απότοκο του παραπάνω προγράμματος ήταν η έκδοση του Οδηγού για εκπαιδευτικούς «Teaching and Learning with Living Heritage. A recourse kit for teachers», με τον οποίο εισάγεται μια νέα μεθοδολογία για την ενσωμάτωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στην τυπική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, εκπαίδευση.
Η νέα παιδαγωγική προσέγγιση δεν προτείνει απλώς τη διδασκαλία για τη άυλη πολιτιστική κληρονομιά ως ξεχωριστό και αυτόνομο διδακτικό αντικείμενο, αλλά και τη διδασκαλία με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, δηλαδή την αξιοποίηση εκφράσεων και πτυχών της ως σημείων αναφοράς και αφετηρίας για τη διδασκαλία διαφορετικών διδακτικών αντικειμένων, όπως των Μαθηματικών, της Φυσικής, της Λογοτεχνίας κ.ά. Με αυτόν τον τρόπο, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά συνδέεται με άλλες γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες των μαθητών/-τριών και καθίσταται μέρος του τρόπου με τον οποίο αυτοί/-ές αντιλαμβάνονται και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο.
Για περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα και τον Οδηγό για εκπαιδευτικούς δείτε εδώ.
Το σχολικό έτος 2023-2024 ξεκίνησε η πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος στην Ελλάδα σε συνεργασία της ΔΙΝΕΠΟΚ με το ελληνικό δίκτυο σχολείων ASPnet, το οποίο συντονίζεται από τη Διεύθυνση Ευρωπαϊκών και Διεθνών Θεμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.
Είχε προηγηθεί ήδη τον Μάιο του 2023 υβριδική ημερίδα ευαισθητοποίησης, συνοδευόμενη και από εργαστήρια, που απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς των σχολείων-μελών του εθνικού δικτύου ASPnet στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος). Σκοπός της ημερίδας ήταν η παρουσίαση της μεθοδολογίας που προτείνεται στον ευρωπαϊκό Οδηγό.
Αποτέλεσμα της πιλοτικής εφαρμογής είναι η απόδοση στα ελληνικά του ευρωπαϊκού Οδηγού, εμπλουτισμένου με παραδείγματα σχολείων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, τα οποία εφάρμοσαν την καινοτόμο παιδαγωγική μέθοδο της UNESCO.
Τα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν σε υβριδική ημερίδα που διοργανώθηκε τον Μάιο του 2024 στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος).