Η τυπική εκπαίδευση εκτείνεται από την πρώτη σχολική εκπαίδευση έως τις ανώτερες πανεπιστημιακές σπουδές. Συνδέεται συχνά με το ακαδημαϊκό, τυπικό και οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Μέχρι σήμερα στην ελληνική τυπική εκπαίδευση η άυλη πολιτιστική κληρονομιά δεν προσφέρεται ως αυτοτελές μάθημα, ενώ ο ίδιος ο όρος άυλη πολιτιστική κληρονομιά δεν αναφέρεται στα σχολικά βιβλία. Στα σχολικά εγχειρίδια διαφορετικών διδακτικών αντικειμένων, από το Δημοτικό μέχρι και το Λύκειο, απαντώνται μόνο σποραδικές αναφορές σε εκφράσεις της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς συνδεδεμένες περισσότερο με έθιμα και προφορικές παραδόσεις.
Δημιουργικό πεδίο δράσης για τη διαφύλαξη και αξιοποίηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς προσφέρουν τα Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Πολιτιστικών Θεμάτων που περιλαμβάνονται στα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού (ΥΠΑΙΘΑ). Εξίσου σημαντικό ρόλο επιτελούν και τα Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (Κ.Ε.Α.) που υπάγονται στην αρμοδιότητα του ΥΠΑΙΘΑ.
Έχει επομένως μεγάλη σημασία να προσφέρονται τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία και μέθοδοι στους εκπαιδευτικούς, ώστε να τα αξιοποιούν και να τα εφαρμόζουν στη διδασκαλία, εντός ή εκτός τάξης, που σχετίζεται με εκφάνσεις της ζωντανής κληρονομιάς.
Το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, όπως καθιερώθηκε και εφαρμόζεται από το 2020 στην Ελλάδα (Ν. 4763/2020), προσφέρει τη δυνατότητα εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων, και σε παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα (π.χ. αργυροχρυσοχοΐα, καλλιτεχνική επεξεργασία μαρμάρου, μαρμαροτεχνία, κεραμική-αγγειοπλαστική, ξυλουργική-επιπλοποιία).
Οι αναγνωρισμένες μορφές εκπαιδευτικών δομών τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης που λειτουργούν σήμερα στη χώρα μας είναι:
Στην εκπαίδευση νέων σε παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα ιδιαίτερη θέση κατέχουν εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως είναι για παράδειγμα τα παρακάτω:
Ιδρύθηκε το 1916 ως Τυροκομικό Σχολείο με πρωτοβουλία του πατριάρχη της ελληνικής τυροκομίας Νικόλαου Ζυγούρη και έχει συμβάλει τα μέγιστα στη μελέτη, διαφύλαξη και ανάδειξη παραδοσιακών τυροκομικών γνώσεων και πρακτικών από όλη την Ελλάδα, αλλά και στην ανανέωση της ελληνικής τυροκομίας. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ.
(Δημόσιο Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης). Ιδρύθηκε το 1976, συνεχίζοντας και αξιοποιώντας τη μακραίωνη παράδοση της Στεμνίτσας στην τέχνη του αργυροχρυσοχόου. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ.
Το «Προπαρασκευαστικόν και Επαγγελματικόν Σχολείον Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου» ιδρύθηκε το 1955. Είναι τριετούς διάρκειας και έχει σκοπό την επαγγελματική κατάρτιση μαθητών από διάφορα μέρη της Ελλάδας στη μαρμαροτεχνία. Στη Σχολή διδάσκεται η τέχνη του μαρμάρου με πολλούς από τους αποφοίτους της απασχολούνται σε έργα αποκατάστασης αρχαίων και νεότερων μνημείων (Ακρόπολη, Ακαδημία Αθηνών κ.ά.). . Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ.
Από την πλευρά του, το Υπουργείου Πολιτισμού έχει αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες για τη διαφύλαξη και ανάδειξη της σημασίας κατάρτισης των νέων σε παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα:
Από το 2021 το Υπουργείο Πολιτισμού υποστηρίζει οικονομικά την εκπόνηση πιλοτικού προγράμματος για τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού και προγράμματος σπουδών που θα αξιοποιηθούν στην υπό δημιουργία εκπαιδευτική δομή για τη διδασκαλία της Ξυλοναυπηγικής Τέχνης. Για την υλοποίηση του προγράμματος η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι σε στενή συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Σχολή Επιστημών – Τμήμα Μαθηματικών) και το Μουσείο Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου. Την ομάδα εργασίας αποτελούν εμπειρογνώμονες, ερευνητές στην ξυλοναυπηγική τέχνη αλλά και καραβομαραγκοί με πολύτιμη εμπειρία ετών. Η πιλοτική εκπαιδευτική δομή θα έχει διετή διάρκεια σπουδών με ένα επιπλέον έτος πρακτικής άσκησης σε καρνάγια της επικράτειας. Η έδρα της προορίζεται να είναι στο Μουσείο Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου (Ηραίο Σάμου), όπου φιλοξενείται εργαστήριο συντήρησης παραδοσιακών σκαφών. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ.
Το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει αναλάβει την υλοποίηση του Έργου «Αναζωογόνηση των τοπικών χειροτεχνικών μονάδων ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης» με αντικείμενο τη χαρτογράφηση του Χειροτεχνικού Τομέα στην Ελλάδα, την αναγνώριση και την ενίσχυση των χειροτεχνικών κλάδων ανά γεωγραφική περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων, υλοποιείται το Υποέργο «Δράσεις προετοιμασίας εφαρμογής Πρότυπης Στρατηγικής Ανασύστασης / Ανάπτυξης και Επαναπροσδιορισμού της Ελληνικής Χειροτεχνίας». Κύριο αντικείμενό του αποτελεί η εκπόνηση ομότιτλου ερευνητικού έργου που έχει αναλάβει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και αφορά στη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού και προγραμμάτων σπουδών για τρεις κλάδους: υφαντική, ξυλοτεχνία και αγγειοπλαστική. Σκοπός του είναι η ανάδυση μιας νέας γενιάς χειροτεχνών μέσα από την επαγγελματική κατάρτιση και πιστοποίηση, επιχειρηματική υποστήριξη και διεθνή δικτύωση. Το έργο είναι έτσι σχεδιασμένο, ώστε να αποτελέσει ένα πιλοτικό οδηγό, προορισμένο να εφαρμοστεί αρχικά σε 19 περιοχές και αργότερα στο σύνολο των περιφερειών της χώρας. Για την υλοποίησή του συνεργάζονται επίσης το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
Παρ’ όλο που μέχρι σήμερα τα προγράμματα σπουδών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων δεν περιλαμβάνουν σε προπτυχιακό επίπεδο μαθήματα ειδικά σχεδιασμένα για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, σε διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα διδάσκονται μαθήματα που έχουν άμεση συνάφεια με τη μελέτη, διαφύλαξη και ανάδειξή της, έστω και αν δεν χρησιμοποιείται ο ίδιος ο όρος καθ΄εαυτός. Επιπλέον, εκπονούνται ερευνητικά προγράμματα και διοργανώνονται δράσεις που εστιάζουν στην καταγραφή, τεκμηρίωση, μελέτη και ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Από το 2023 λειτουργούν δύο προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών που περιλαμβάνουν μαθήματα για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Πρόκειται για το Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Λαογραφία και Πολιτιστική Διαχείριση» του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο διδάσκεται (1ο Εξάμηνο) το αντικείμενο «Θεωρητικές και Κριτικές Προσεγγίσεις για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά» και για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου «Λαϊκός Πολιτισμός και Νεότερη Πολιτιστική Κληρονομιά» στο οποίο διδάσκεται (3ο Εξάμηνο) το διδακτικό αντικείμενο «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά».