Κάθε 5 Ιανουαρίου στη Νέα Καρβάλη Καβάλας αναβιώνει το δρώμενο Σάγια. Οι νέοι του οικισμού μεταμφιέζονται σε κερασφόρα όντα με μάσκες και κουδούνια (Σάγια), ξεχύνονται στους δρόμους, περιφέρουν την Καμήλα, καλαντίζουν και πειράζουν τους περαστικούς και τις νοικοκυρές. Καταλήγουν στην πλατεία του χωριού όπου ανάβουν μεγάλη φωτιά, πηδούν από πάνω, χορεύουν και γλεντούν.

Το στοιχείο εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2021 (Υπουργική Απόφαση Εγγραφής).

[accordion multiopen=”true”]
[toggle title=”1. Σύντομη παρουσίαση του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς “]

α. Με ποιο όνομα αναγνωρίζεται το στοιχείο από τους φορείς του:

Τα Σάγια (άκλιτο)

β. Άλλη/-ες ονομασία/ες: –

γ. Σύντομη Περιγραφή

Κάθε 5 Ιανουαρίου στη Νέα Καρβάλη Καβάλας αναβιώνει το δρώμενο Σάγια. Οι νέοι του οικισμού μεταμφιέζονται σε κερασφόρα όντα με μάσκες και κουδούνια (Σάγια), ξεχύνονται στους δρόμους, περιφέρουν την Καμήλα, καλαντίζουν και πειράζουν τους περαστικούς και τις νοικοκυρές. Καταλήγουν στην πλατεία του χωριού όπου ανάβουν μεγάλη φωτιά, πηδούν από πάνω, χορεύουν και γλεντούν.

δ. Πεδίο ΑΠΚ:

□ προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις

□ επιτελεστικές τέχνες

√ κοινωνικές πρακτικές-τελετουργίες-εορταστικές εκδηλώσεις

√ γνώσεις και πρακτικές που αφορούν τη φύση και το σύμπαν

□ τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία

□ άλλο

ε. Περιοχή όπου απαντάται το στοιχείο:

Προσφυγικός οικισμός Νέας Καρβάλης Καβάλας, Καππαδοκικό Καρδίτσας, Ασκητές Ροδόπης, Νευροκόπι Δράμας.

στ. Λέξεις-κλειδιά:

Τα Σάγια, φωτιά, άναμμα φωτιάς, πήδημα φωτιάς, Δωδεκάμερο, Φώτα, μεταμφιέσεις, Καμήλα, κουδούνια, κάλαντα, χοσάφ, πίτα των Φώτων, Καππαδοκία, (Νέα) Καρβάλη.

[/toggle]

[toggle title=”2. Ταυτότητα του φορέα του στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς”]

α. Ποιος/-οι είναι φορέας/-είς του στοιχείου;

Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης – Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών. Κοινότητα Νέας Καρβάλης.

β. Έδρα/τόπος

Διεύθυνση: Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης ΤΚ: 64 006 Τηλ. 2510316192
e-mail: info@stegi-karvalis.gr

γ. Περαιτέρω πληροφορίες για το στοιχείο:
Αρμόδιο/-α πρόσωπο/-α Όνομα: Καπλάνης Α. Ιωσηφίδης
Ιδιότητα: Πρόεδρος- Διευθυντής Κέντρου Καππαδοκικών Μελετών
Διεύθυνση: Νέα Καρβάλη
E-mail:info@stegi-karvalis.gr, akontismavillage@gmail.com

[/toggle]
[toggle title=”3. Αναλυτική περιγραφή του στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως απαντάται σήμερα”]

Κάθε χρόνο, στις 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Θεοφανείων στη Νέα Καρβάλη Καβάλας, προσφυγικό οικισμό που ιδρύθηκε το 1925 από Καππαδόκες πρόσφυγες από την Καρβάλη (Γκέλβερι) της Μικράς Ασίας, από τις πέντε η ώρα το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ, επιτελείται ένα πατροπαράδοτο δρώμενο που είναι από παλιά γνωστό ως Σάγια. Σύμφωνα με τοπικές μαρτυρίες και τη ζώσα εν γένει καππαδοκική παράδοση, επιτελούνταν στις παλιές πατρίδες στην Καππαδοκία την παραμονή των Φώτων με πάνδημη συμμετοχή.
Μετά το μεσημέρι, μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες, μαζεύονται στην αίθουσα του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου της Καππαδοκίας, όπου είναι η έδρα της Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης και του Κέντρου Καππαδοκικών Μελετών.
Τα μικρά παιδιά ντύνονται Σάγια. Φορούν μια κιλότα όπου βυθίζονται μέχρι τον λαιμό και στο κεφάλι φορούν μάσκα πάνινη, βαμμένη με κόκκινη και μαύρη μπογιά στα μάτια, το στόμα και τις απολήξεις των κεράτων. Αυτή η μάσκα έχει επάνω στερεωμένα κέρατα. Από τον λαιμό και τους ώμους ξεκινούν κορδέλες που πάνω έχουν ραμμένα μικρά κουδουνάκια. Στο χέρι κρατούν ένα μπαστούνι ή ένα ξύλο (μαγκούρα).
Αρχηγός των Σάγια είναι ένας μεγαλύτερος σε ηλικία νέος που ξεχωρίζει γιατί είναι ντυμένος με παλιά μαύρα ρούχα, με άσπρο φούμο (αλεύρι) στο πρόσωπο (νεκρική μορφή), δεν έχει χέρια παρά ένα ξύλο που περνιέται από την πλάτη του και προεξέχει από τα μανίκια, έτσι ώστε να μοιάζει με σκιάχτρο (σαν αυτά που βάζουν οι γεωργοί στα χωράφια).
Τα μεγαλύτερα παλικάρια ετοιμάζονται να «βγάλουν» την Καμήλα. Ο Καμηλιέρης βάφεται με μαύρο φούμο στο πρόσωπο και φοράει μαύρο σκούφο και σκούρα ρούχα. Του καμηλιέρη παλαιότερα προηγούνταν ο «μπροστάρης», ένας μεγαλόσωμος αράπης με προβιές μαύρες και κουδούνες στη μέση.
Ένα παλικάρι ντύνεται νύφη και συνοδεύεται από τον γαμπρό. Ακόμη ένα – δύο παλικάρια ντύνονται κοπέλες. Τέλος δύο – τρεις νέοι κρατούν τις ζωστήρες τους στα χέρια και ετοιμάζονται να επιτεθούν στην ομάδα των νέων που θα αποπειραθούν στη διάρκεια της πομπής να κλέψουν τη νύφη. Ο αρχηγός των Σάγια παρακολουθεί και αν παρατηρήσει κίνηση για να κλαπεί η νύφη, βγάζει άναρθρες κραυγές, και έτσι ειδοποιεί για την κλοπή δίχως να μιλά.
Οι μεγάλης ηλικίας γυναίκες του οικισμού (ανύπαντρες, παντρεμένες και χήρες), ξεκρεμούν και μοιράζονται τις εικόνες που φυλάσσονται στο παρεκκλήσι των Αγίων Κων/νου και Ελένης, που βρίσκεται μέσα στο Μουσείο, και στέκονται στη σειρά περιμένοντας να αρχίσει η πομπή προς τα σοκάκια του οικισμού, όπου θα ψάλλουν το απολυτίκιο των Θεοφανείων «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε…» κρατώντας και κεριά στα χέρια. Κεριά και Εικόνες εμποδίζουν και αποτρέπουν ως ιερά σύμβολα, τα Σάγια, να τους επιτεθούν με άπρεπες κινήσεις.
Η πρώτη της πομπής (νιόπαντρη κυρία χωρίς παιδιά) έχει φέρει ήδη την πίτα των Θεοφανείων και ένα παιδί αγόρι ή κορίτσι κρατά τον στολισμένο με λουλούδια δίσκο που έχει τον Σταυρό που θα προσκυνούν οι νοικοκυρές στη διάρκεια της πομπής και θα ρίχνουν χρήματα ή αυγά, φρούτα ή ξηρούς καρπούς. Με τα χρήματα αυτά θα πληρωθούν οι Μουσικοί της βραδιάς, τα υλικά του ζεστού ροφήματος (χοσάφ). Αν περισσέψουν δίνονται στην Εκκλησία.
Η πομπή ξεκινάει από το Μουσείο με το απολυτίκιο των Θεοφανείων. Μπροστά πηγαίνει η πίτα των Θεοφανείων με ένα κερί επάνω, ο δίσκος με τον Σταυρό, από πίσω οι κυρίες με τις Εικόνες και τα αναμμένα κεριά στα χέρια, πιο πίσω η Καμήλα με όλη την κομπανία και τα Σάγια που κάνουν τρέλες και θόρυβο, καθώς και ο συνοδός λαός. Κάποιοι πού και πού κλέβουν τη νύφη, δημιουργούν επεισόδια, ο αρχηγός των Σάγια βγάζει άναρθρες κραυγές, τρέχουν τα μικρά με τα μπαστούνια, τρέχουν και οι άνδρες με τους ζωστήρες, χτυπούν στα πόδια τους απαγωγείς και ξανά παίρνουν τη νύφη και τη δίνουν πίσω στο γαμπρό.
Η πρώτη στάση γίνεται στην Εκκλησία του οικισμού. Οι γυναίκες με τις εικόνες και τα κεριά αναμμένα προσκυνούν το σκήνωμα του Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, ψάλλουν το «Εν Ιορδάνη» και κατευθύνονται προς τα καζάνια του Αγιασμού. Εδώ κάνοντας έναν γύρο και ψάλλοντας βγαίνουν από την Εκκλησία, ενώνονται με τα Σάγια και την κομπανία της Καμήλας και πορεύονται προς τα καφενεία και τα σπίτια του οικισμού.
Υπάρχει και ειδικό ποίημα στα καραμανλίδικα (Καππαδοκική διάλεκτος) που φωνάζουν τα Σάγια όταν περιφέρονται στα στενά του οικισμού και πειράζουν τους ανθρώπους.
Σάγια Σάγια σαλντίρμα, Είμαστε τα Σάγια, είμαστε τα Σάγια, μη μας διώχνεις.
Σάγια Γκελντί, γκιορντούν μι, Ήρθαν τα Σάγια, βλέπεις; (το κατάλαβες;)
Σελάμ βερντί, αλντινμι. Ευχές σου δίνουμε, τις δέχεσαι;
Βερενίν μπίρ ογλού ολσούν. Όποιος δώσει (μποναμάδες) να κάνει αγόρι
Βερμεγενίν μπίρ κιζί ολσούν, Όποιος δε δώσει να κάνει κορίτσι
ονούντα πασί κέλ ολσούν. Και το κεφάλι της να ναι φαλακρό.
Αφού περάσουν από τα σπίτια τους, οι νοικοκυρές ενώνονται και αυτές με το συνοδό πλήθος. Έτσι όλοι μαζί φτάνουν στο χώρο αφής της πυράς. Τα Σάγια, η πομπή της καμήλας και οι συνοδοί αλαλάζοντας και κουδουνίζοντας ενοχλούν το συγκεντρωμένο πλήθος γυρίζουν γύρω από την στοίβα ξύλων που από νωρίς είχαν φροντίσει να μαζέψουν και να ετοιμάσουν οι νέοι του χωριού και προορίζονται για την αφή της φωτιάς.
Ύστερα έρχονται οι γυναίκες με τις εικόνες και τα κεριά. Τα Σάγια απομακρύνονται. Οι γυναίκες κυκλώνουν την πυρά. Η πρωτοανάφτρα (η γηραιότερη όλων) λέει την προσευχή Άγιος ο Θεός ….Παναγία Τριάς…, συνεχίζει με το «Σήμερα τα φώτα και ο φωτισμός…» και με το καθιερωμένο τετράστιχο στα καραμανλίδικα.
Σάγια τα βάγια τα, Στα Σάγια και τα Βάγια,
Γιλάν οτέρ κάγιατα, βγαίνει το φίδι πάνω στο βράχο και σφυρίζει.
Αζλιγιμιζντάν ντεγίλ, Δεν είναι λόγω της πείνας μας (νηστικοί δεν είμαστε).
αντέτ ολντού Σάγιατα. Και τα Σάγια γίναν Έθιμο.

Στο τέλος με δυνατή φωνή λέει: «Και τώρα, σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα από τους προγόνους μας, θα ανάψω τη φωτιά για να φύγουν οι Καλικάντζαροι και να πάνε στα έγκατα της γης. Χρόνια Πολλά». Ανάβει με το κερί της τη φωτιά, όλες οι γυναίκες ρίχνουν τα κεριά τους στη φωτιά και η φλόγα ανεβαίνει. Τα Σάγια καταλαβαίνουν ότι θα καούν, τσουρουφλίζονται τριγύρω αλαλάζοντας τρέχουν από εδώ κι από εκεί.
Όταν η φωτιά πάρει μπρος για τα καλά, οι γυναίκες αρχίζουν να χορεύουν με τις εικόνες στα χέρια, γύρω από τη φωτιά, τους πατροπαράδοτους κύκλιους χορούς και τους χορούς με τα κρόταλα (ξύλινα κουτάλια). Μετά τον τρίτο χορό μπαίνουν και οι άνδρες στον κύκλο, τα Σάγια εξαφανίζονται και αρχίζει το γλέντι με άφθονο κρασί, ψωμί, ελιές, χαλβά, τουρσί και, τέλος, μοιράζεται το έτοιμο πια ζεστό γλυκό χοσάφ (ζεστή κομπόστα) σε όλους τους παρευρισκόμενους μέχρι αργά το βράδυ. Η ώρα περνά, η ορχήστρα συνεχίζει να παίζει χορούς και τραγούδια από κάθε περιοχή της Ελλάδος και, ενώ το γλέντι γίνεται ξέφρενο, τα παιδιά, οι νέοι και οι τολμηροί μεσήλικες, επιχειρούν και πηδούν σταυρωτά πάνω από την φωτιά για το καλό της χρονιάς.
Στο τέλος της γιορτής, αργά το βράδυ, πολλοί από τους συμμετέχοντες στο δρώμενο, πιστοί χριστιανοί, παίρνουν λίγα αναμμένα κάρβουνα από την πυρά, τα μεταφέρουν στα σπίτια τους και τα χρησιμοποιούν στο θυμιατό για να θυμιατίσουν τους χώρους μέσα και γύρω από το σπίτι και να ανάψουν την καντήλα. Όπως πιστεύουν, τα μεσάνυχτα ανοίγουν οι ουρανοί και οι ψυχές των νεκρών επιστρέφουν και επισκέπτονται τα σπίτια τους. Γι’ αυτό ανάβουν την καντήλα και κεριά μέσα στο σπίτι, ώστε να βλέπουν οι ψυχές στο σκοτάδι και να μη χάσουν το δρόμο τους.

[/toggle]
[toggle title=”4. Χώρος/εγκαταστάσεις και εξοπλισμός που συνδέονται με την επιτέλεση/ άσκηση του στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς”]

Όλα τα ενδυματολογικά σύνολα, μάσκες, κιλότες, κουδουνάκια, καμήλα, μπαστούνια, φορεσιές νύφης, γαμπρού καζάνια και κουτάλια χοσάφ φυλάσσονται σε ιδιαίτερο αποθηκευτικό χώρο στο Μουσείο του Καππαδοκικού Πολιτισμού. Οι Εικόνες, ο Σταυρός, ο δίσκος φυλάσσονται στο Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο στην ειδικά διαμορφωμένη Εκκλησία του Αγίου Κων/νου και Ελένης.
Ο τόπος τέλεσης του δρωμένου μέχρι το 1995 ήταν πίσω από το Ιερό της Εκκλησίας του Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου στη Νέα Καρβάλη όμως μετά την απαγόρευση του τότε Μητροπολίτη Καβάλας μεταφέρθηκε στην κεντρική πλατεία της Νέας Καρβάλης, 300 μέτρα μπροστά από την Εκκλησία.
Το Δρώμενο ξεκινάει πάντοτε από το κτήριο του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου της Καππαδοκίας όπου, αφού ολοκληρωθούν οι προετοιμασίες και οι μεταμφιέσεις, όλοι οι παρευρισκόμενοι τραγουδούν/ψάλλουν τα κάλαντα της ημέρας και το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε».

[/toggle]

[toggle title=”5. Προϊόντα ή εν γένει υλικά αντικείμενα που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της επιτέλεσης/άσκησης του στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς”]

Η πίτα των Θεοφανίων είναι ένα νηστίσιμο γλύκισμα που γίνεται με ζυμάρι, πετιμέζι, αμύγδαλα, σταφίδες, καρύδια, και κομμάτια από ξεραμένα δαμάσκηνα και βερίκοκα. Πριν ψηθεί, σφραγίζεται με τη σφραγίδα των Θεοφανίων (τον Σταυρό των Θεοφανίων), όπου απεικονίζεται η Παναγία κρατώντας το Θείο Βρέφος, από πάνω το Άγιο Πνεύμα ως Περιστερά και αριστερά και δεξιά ο Παντοκράτωρ Θεός και ο Αϊ-Γιάννης ο Πρόδρομος και Βαφτιστής.
Το χοσάφ είναι γλυκό ζεστό τοπικό ρόφημα που φτιάχνεται ειδικά την ημέρα των Σάγια, για να κρατάει ζεστούς τους ακόλουθους του δρώμενου. Παρασκευάζεται με υλικά που ρίχνουν μέσα στο καζάνι σε νερό που βράζει όπως ζάχαρη, κομμάτια από ξεραμένα φρούτα (δαμάσκηνα, βερίκοκα, σύκα, μήλα, κυδώνια), σταφίδες, ξύλα κανέλας και γαρίφαλα.

[/toggle]

[toggle title=”6. Ιστορικά στοιχεία για το στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς”]

Η τελετή αυτή, σύμφωνα με τη ζώσα παράδοση, σφραγίζει το τέλος του Δωδεκαημέρου και με την καθαγιαστική δύναμη της φωτιάς αλλά και τις προσευχές διώχνει τους καλικάντζαρους (Σάγια) πάλι κάτω, στα έγκατα της γης, προκειμένου να συνεχίσουν να κόβουν τον κορμό του δέντρου της γης, μέχρι τον επόμενο χειμώνα. Στις 24 Δεκεμβρίου, θα ξαναβγούν στην επιφάνεια, για να ταλαιπωρήσουν για 12 ημέρες μέχρι τις 5 Ιανουαρίου ανθρώπους και ζωντανά. Έτσι ο κύκλος συνεχίζεται.
Το δρώμενο Σάγια διακόπηκε βίαια και αναγκαστικά το 1924, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, όταν οι Καππαδόκες ξεριζώθηκαν από τις αιώνιες πατρογονικές τους εστίες και αποδεκατίστηκαν από την ελονοσία. Φτώχεια και δυστυχία, πού μυαλό για Σάγια. Η συμμετοχή της Εκκλησίας μέσω του ιερέα επίσης διακόπηκε οριστικά. Ωστόσο, το δρώμενο έμεινε στη μνήμη των ζωντανών. Σποραδικά, μερικές φορές, κάποιες γερόντισσες, όπως η κυρία Ιουλιανή (πέθανε τη δεκαετία του 1970, το παρατσούκλι της ήταν «δασκάλα ή καλόγρια», γιατί τα βράδια μάζευε κόσμο στο σπίτι της, μας μυούσε στην παράδοση, μάθαινε στα παιδιά γράμματα και ήταν άριστη υφάντρα καππαδοκικών χαλιών), κατέβαλλαν προσπάθειες να διατηρηθούν τα Σάγια και άναβαν φωτιά στις γειτονιές και ντυνόταν Σάγια χόρευαν, πηδούσαν πάνω από τη φωτιά γελούσαν και έπιναν το χοσάφ. Ύστερα ήρθε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η βουλγαρική κατοχή. Μετά το 1950 το δρώμενο διακόπηκε.
Το 1987, με την ίδρυση του Κέντρου Καππαδοκικών Μελετών, η κόρη της Ιουλιανής Στυλιανή (η κυρά Στέλλα Κεΐσογλου) μυημένη επαρκώς από τη μητέρα της με θέληση και υπομονή, συνέβαλε τα μέγιστα για να αρχίσει από εκείνη τη χρονιά να τελείται πάλι το δρώμενο μέσω της Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης μεταδίδοντας λεπτομερώς την απαραίτητη γνώση, τα στιχάκια στα καραμανλίδικα και τη σειρά των γεγονότων. Στη διάρκεια των ετών και άλλα στοιχεία καθώς και καταγραφές προστέθηκαν στις πληροφορίες μας και ολοκλήρωσαν τη συνέχεια του δρώμενου. Αρνητικό στοιχείο ήταν η άρνηση του ιερέα να συμμετέχει στο δρώμενο και η απαγόρευση της τέλεσής του πίσω από το ιερό της εκκλησίας. Σύμφωνα με τις καταγραφές, ο ιερέας του οικισμού πρωτοστατούσε σε μια δημοπρασία και όποιος έδινε τα περισσότερα χρήματα στην εκκλησία έπαιρνε το δικαίωμα να ανάψει τη φωτιά. Τα Σάγια όμως αγκαλιάστηκαν από όλους, μικρούς και μεγάλους. Οι γέροντες άρχισαν να θυμούνται και διηγούνταν ο καθένας τη δική του ανάμνηση. Το 2015 η Στέγη Πολιτισμού πρότεινε στην τοπική Κοινότητα Νέας Καρβάλης να αναλάβει την οργάνωση του δρώμενου, γιατί οι συνθήκες ήταν ώριμες. Σήμερα, το δρώμενο γίνεται με τη συνεργασία της Στέγης Πολιτισμού και της Κοινότητας Νέας Καρβάλης και βρίσκεται υπό την αιγίδα του Δήμου Καβάλας και της Δημοτικής Επιχείρησης Τουριστικής Ανάπτυξης «Δημωφέλεια» του Δήμου Καβάλας.

[/toggle]

[toggle title=”7. Η σημασία του στοιχείου σήμερα”]

α. Ποια είναι η σημασία του στοιχείου για τα μέλη της κοινότητας/τους φορείς του;

Η αποδοχή του δρώμενου Σάγια είναι καθολική. Παρ’ όλο που άρχισε δειλά δειλά με τη συμμετοχή μόνο των γεροντότερων Καππαδοκών και των ομάδων των νέων της Στέγης Πολιτισμού, σήμερα τελείται με τη συμμετοχή νέων και μεγάλων κάθε καταγωγής (Πόντιοι, Θράκες, Σαρακατσάνοι, Αλβανοί κ.λπ.) που έρχονται αυτοβούλως, ντύνονται ανάλογα με την ηλικία τους και μεταμφιέζονται Σάγια, γαμπροί, νύφες, καλαντίζουν στα ελληνικά, συμμετέχουν με κάθε τρόπο στην πομπή. Οι γυναίκες κρατούν εικόνες, χορεύουν, διασκεδάζουν, ζουν το παλμό του δρώμενου, ωστόσο μέχρι σήμερα δεν έγινε καμία τους πρωτανάφτρα, πράγμα που πιστεύουμε ότι θα γίνει στο μέλλον. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα στη διάρκεια του γλεντιού που ακολουθεί μετά το τελετουργικό καλούνται ορχήστρες να παίζουν όχι μόνο καππαδοκικά αλλά και ποντιακά και θρακιώτικα και τραγούδια από κάθε περιοχή της χώρας. Έτσι, διευρύνθηκε οριστικά ο κύκλος και της τέλεσης του δρώμενου και του μετέπειτα γλεντιού.

β. Ποια είναι η σημασία του στοιχείου για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία;

Το ζωντάνεμα στοιχείων της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς γίνεται αποδεκτό και μεγαλώνει με τη συμμετοχή ολοένα και περισσότερων ομάδων του πληθυσμού της Κοινότητας, που ανυπομονούν να έρθει η ημέρα αυτή. Τα τελευταία χρόνια οργανώνονται εκδρομές, άνθρωποι από διάφορα μέρη της Ελλάδος έρχονται στη Νέα Καρβάλη να δουν και να συμμετάσχουν στο δρώμενο. Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη τέτοιου είδους αναβιώσεις, γιατί θυμίζουν τον ενιαύσιο κύκλο της ξεχασμένης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η αναβίωση του δρώμενου αποτελεί μια κατεξοχήν δράση για την ανάδειξη του στοιχείου.

γ. Συμμετείχε και πώς η κοινότητα στην προετοιμασία της εγγραφής του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς;

Αρχικά από τον Νοέμβριο ενημερώσαμε το Κοινοτικό Συμβούλιο της Νέας Καρβάλης διεξοδικά για τις ενέργειες που προτιθέμεθα να κάνουμε για την πρόταση εγγραφής του δρώμενου Σάγια στον κατάλογο. Στη συνέχεια, συγκαλέσαμε τρεις συνολικά συγκεντρώσεις των μελών και των φίλων της Στέγης Πολιτισμού, των γυναικών του οικισμού και των νέων, προκειμένου όλοι να γίνουν κοινωνοί των προθέσεων και των ενεργειών μας. Συζητήθηκαν από την αρχή όλα τα θέματα και οι λεπτομέρειες πριν από την κατάθεση του δελτίου.

[/toggle]

[toggle title=”8.Διαφύλαξη/ανάδειξη του στοιχείου”]

α. Πώς μεταδίδεται το στοιχείο στις νεότερες γενιές σήμερα; 

Η μετάδοση των στοιχείων του δρώμενου αποτελεί καρπό βιωματικής μύησης. Τα πρώτα χρόνια έγιναν συγκεντρώσεις της Κοινότητας, διανεμήθηκαν φυλλάδια που εξηγούσαν τι είναι και πώς γίνεται το δρώμενο με αναφορές στις καταγραφές των παλαιοτέρων.
Η Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης και το Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών όλα αυτά τα χρόνια μέσα από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων -σεμινάρια για την άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά, μαθήματα παραδοσιακού χορού, διδασκαλία του τρόπου κατασκευής των παραδοσιακών μας φορεσιών, αξιοποίηση των καταγραφών- προσέλκυσε και προετοίμασε τους κατοίκους να συνεχίσουν τον εθιμικό μας κύκλο.
Η κυρία Στέλλα Κεΐσογλου εξηγούσε κάθε λεπτομέρεια του τελετουργικού, επαναλάμβανε τα λόγια στα καραμανλίδικα (καππαδοκική διάλεκτος). Σήμερα, κάθε χρόνο λίγες μέρες πριν από το δρώμενο, μαζεύονται τα παιδιά και οι νέοι στο Μουσείο και γίνεται ενημέρωση, χωρίζονται οι αρμοδιότητες, βγαίνουν οι μάσκες, φρεσκάρονται ελέγχονται όλα τα υλικά, για να είναι όλοι προετοιμασμένοι για εκείνη την ημέρα. Επίσης, ειδοποιούνται, αν και το ξέρουν από μόνες τους, όλες οι κυρίες της κοινότητας να έρθουν για να κρατήσουν τις Εικόνες και ερχόμαστε σε συνεννόηση με την τοπική Κοινότητα για τη συγκέντρωση των υλικών για το χοσάφ, για το περιεχόμενο του γιορτινού νηστίσιμου τραπεζιού και για το πώς θα γίνουν οι προμήθειες. Τα Σάγια συμπεριλαμβάνονται στα προγράμματα του Δήμου Καβάλας μέσα στο σύνολο των εορτών του Δωδεκαημέρου και γίνονται ανακοινώσεις και υπενθυμίσεις στα ραδιόφωνα, τις τοπικές εφημερίδες και στα κανάλια της τοπικής τηλεόρασης.

β. Μέτρα διαφύλαξης/ανάδειξης του στοιχείου που έχουν ληφθεί στο παρελθόν ή που εφαρμόζονται σήμερα (σε τοπική, περιφερειακή ή ευρύτερη κλίμακα)

Ένα σύνολο δραστηριοτήτων στήριξε και στηρίζει την τέλεση του δρώμενου. Συνέργειες με την Κοινότητα και τον Δήμο Καβάλας, κατανόηση της σπουδαιότητας της ετήσιας γιορτής από τη Δημωφέλεια (Πολιτιστικός οργανισμός του Δήμου Καβάλας), καθώς επίσης και η συμμετοχή των μελών της Κοινότητας ως χορευτών σε μεγάλα γεγονότα παρουσίασης της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς στο Ηρώδειο, στην Αρχαία Ολυμπία, στην Επίδαυρο, στο Μέγαρο Μουσικής και στο Θέατρο των Φιλίππων, βοήθησαν καταλυτικά στην ομόθυμη ετήσια αναβίωση του δρώμενου. Δεν χρειάστηκε να πάρουμε κανένα μέτρο διαφύλαξης και ανάδειξής του πέρα από τις δράσεις που το χαρακτηρίζουν και το ολοκληρώνουν την ημερομηνία που γίνεται, αφού είναι γνωστό σε όλη την Κοινότητα.

γ. Μέτρα διαφύλαξης/ανάδειξης που προτείνεται να εφαρμοστούν στο μέλλον (σε τοπική, περιφερειακή ή ευρύτερη κλίμακα)

Η ενιαύσια τέλεση του δρώμενου, η πλήρης αποδοχή του από όλα τα μέλη της κοινότητας και η συμμετοχή όλων είναι το πρώτο μας μέλημα. Γι’ αυτό άλλωστε και επιμείναμε να ανατίθεται η διοργάνωσή του στην Κοινότητα και να μην είναι εκδήλωση ενός συλλόγου. Επίσης, καταφέραμε να αγκαλιαστεί το δρώμενο και από τον Δήμο Καβάλας. Πεποίθησή μας είναι ότι τέτοιου είδους δρώμενα θα πρέπει να αγκαλιαστούν από όλη την κοινωνία, γι’ αυτό και επιδιώξαμε και πετύχαμε να συμμετέχουν όλοι στη διοργάνωσή του και όχι μόνο οι απόγονοι των Καππαδόκων.
Σε επόμενο στάδιο χρειάζεται να γίνουν και άλλα βήματα, όπως δημοσιεύσεις, παρουσιάσεις, τηλεοπτικά μηνύματα και ό,τι άλλο με τη χρήση των ηλεκτρονικών πολυμέσων.

 [/toggle]

[toggle title=”9. Βασική Βιβλιογραφία”]

1. Καρολίδης, Π.Κ. (1885), Η εν Καππαδοκία λαλουμένη ελληνική διάλεκτος, Κωνσταντινούπολη.
2. Λεβίδης, Α. (1885), Εκκλησιαστική Ιστορία Καππαδοκίας, τ. 1, Εκδ. Δ. Φέξη, Εν Αθήναις.
3. Νίγδελης, Κ. (2018), Καππαδοκικά. Λατρευτικά και άλλα τινά στον αέναο κύκλο του χρόνου, εκδ.ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Αθήνα.
4. Πετρόπουλος, Δημ., Ανδρεάδης Ε. (1970), Η Θρησκευτική ζωή στην περιφέρεια Άκσεραϊ-Γκέλβερι, έκδοση Κ.Μ.Σ. Αθήνα.
5. Σαραντίδης, Α. (1899), Η Σινασσός, ήτοι θέσις, ιστορία, ηθική και διανοητική κατάστασις, ήθη, έθιμα και γλώσσα της εκ Καππαδοκία κωμοπόλεως, Σινασού, Αθήνα.

[/toggle]

[toggle title=”10. Συμπληρωματικά Τεκμήρια”]

α. Kείμενα (πηγές, αρχειακά τεκμήρια κτλ.) –

β. Χάρτες: –

γ. Οπτικά και ακουστικά τεκμήρια (σχέδια, φωτογραφίες, αρχεία ήχου, βίντεο κτλ.): –

δ. Διαδικτυακές πηγές (υπερσύνδεσμοι): –

[/toggle]

[toggle title=”11. Στοιχεία συντάκτη του Δελτίου”]

α. Όνομα Συντάκτη
Καπλάνης Α. Ιωσηφίδης

β. Ιδιότητα Συντάκτη
Πρόεδρος – Διευθυντής Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών

γ. Τόπος και Ημερομηνία Σύνταξης του Δελτίου
Νέα Καρβάλη Καβάλας, 30/06/2021

[/toggle]

[toggle title=”12. Τελευταία συμπλήρωση/επικαιροποίηση του Δελτίου”]

–

[/toggle]

[/accordion]

* To Δελτίο είναι διαθέσιμο και σε μορφή PDF: Σάγια_Νέας_Καρβάλης_2021