Συχνές Ερωτήσεις

[accordion multiopen=”true”]
[toggle title=”1. Τι είναι η Σύμβαση για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και σε τι αποσκοπεί;” state=”]

Πρόκειται για διεθνή συνθήκη, την οποία 180 κράτη (στοιχεία 2020) έχουν κυρώσει με το κατάλληλο για την εσωτερική έννομη τάξη τους όργανο. Προέκυψε ως ώριμος καρπός του διεθνούς προβληματισμού για τη διαφύλαξη των εκφάνσεων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς που είναι ζωντανά σήμερα και δεν έχουν απτή, υλική διάσταση (π.χ. μουσική, χορός, γνώσεις και πρακτικές κ.ά.). Η Ελλάδα κύρωσε τη Σύμβαση το 2006 και από τότε αποτελεί νόμο του ελληνικού κράτους.

[/toggle]

[toggle title=”2. Τι είναι το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και σε τι αποσκοπεί;” state=”]

Είναι η αποτύπωση στοιχείων της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με τη μορφή ευρετηρίου. Μέσω του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς επιδιώκεται: α) να αναδειχθεί η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, ως ζωντανή έκφανση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, β) να δοθεί ο λόγος στους ίδιους τους φορείς της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (κοινότητες, ομάδες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μεμονωμένα άτομα) και όχι στους ειδικούς, γ) να συγκροτηθούν σχέδια διαφύλαξης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και μετάδοσής της στις επόμενες γενιές.

[/toggle]
[toggle title=”3. Τι είναι το Δελτίο Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς; “]

Το δελτίο είναι η «ταυτότητα» του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Συνιστά ένα περιεκτικό τρόπο παρουσίασης του στοιχείου στο ευρύ κοινό. Είναι χωρισμένο σε πεδία, καθένα από τα οποία δίνει την ευκαιρία στην κοινότητα φορέων να μιλήσει για συγκεκριμένες πτυχές του στοιχείου, όπως τις αντιλαμβάνεται η ίδια. Τα επιμέρους πεδία του Δελτίου είναι δώδεκα και είναι διαρθρωμένα έτσι ώστε να βοηθούν τους φορείς της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς να περιγράψουν το στοιχείο της κληρονομιάς τους με τρόπο ευσύνοπτο και ολοκληρωμένο. Σημειώνεται ότι το Δελτίο απευθύνεται στο ευρύ κοινό και, ως εκ τούτου, πρέπει να είναι σαφές και κατανοητό από όλους/-ες.

[/toggle]

[toggle title=”4. Γιατί είναι περιορισμένος ο αριθμός λέξεων που μπορεί να παρατεθούν σε κάθε πεδίο;”]

Το Δελτίο Στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς πρέπει να είναι ευσύνοπτο. Σε καμία περίπτωση δεν απαιτείται να έχει τον χαρακτήρα επιστημονικής πραγματείας. Σημειώνεται όμως ότι το Δελτίο Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς αποτυπώνει τον λόγο και τις προοπτικές της κοινότητας των φορέων. Αποτελεί δηλαδή μια πρωτότυπη συμβολή. Αντιγραφή δημοσιευμάτων από το διαδίκτυο (ακόμη και εάν παρατίθενται οι σύνδεσμοι), ή εκτεταμένη αντιγραφή ήδη δημοσιευμένων κειμένων (ακόμα και αν ανήκουν στους συντάκτες) δεν γίνεται αποδεκτή, διότι δεν ανταποκρίνεται στη λειτουργία για την οποία προορίζεται το Δελτίο, δηλ. δεν συμβάλλει στην ανάδειξη της σημασίας που έχει το στοιχείο για τους φορείς του ούτε μπορεί να αποδώσει τη βούλησή τους για τη διασφάλιση της μετάδοσης του στοιχείου της κληρονομιάς τους. Επομένως, πρέπει: α) να αποτελεί πρωτότυπη εργασία, που δεν είναι δημοσιευμένη στο παρελθόν β) να τηρούνται όσα προβλέπει η ακαδημαϊκή δεοντολογία και η νομοθεσία για τον σεβασμό της πνευματικής ιδιοκτησίας τρίτων και την αποφυγή κλοπής πνευματικού έργου.

Πληροφορίες για την αποφυγή λογοκλοπής βλ. εδώ

[/toggle]

[toggle title=”5. Πολλές φορές, στο πλαίσιο της κοινότητας, υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις για το στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς και για τη διαφύλαξη και γενικότερα τη διαχείρισή του. Ποιες από αυτές θα περιληφθούν στο δελτίο;”]

Όλες οι απόψεις είναι δεκτές και σεβαστές, εφόσον συνάδουν με το πνεύμα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η συγκρότηση του Δελτίου γίνεται με συμμετοχικό τρόπο, επομένως πρέπει να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια ώστε να αποτυπώνονται συμπεριληπτικά (ή και συνθετικά, όπου είναι εφικτό) όλες οι απόψεις. Συχνά, η συζήτηση εντός των κόλπων της κοινότητας των φορέων, με αφορμή την εγγραφή του στοιχείου της κληρονομιάς τους στο Εθνικό Ευρετήριο, βοηθάει στη σύνθεση των απόψεων και των προοπτικών.

[/toggle]

[toggle title=”6. Χρειάζεται η κοινότητα βοήθεια ειδικού για να συμπληρώσει το δελτίο; “]

Όχι. Το Δελτίο είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε η κοινότητα μόνη της να μπορεί να το συμπληρώσει. Αν κάτι τέτοιο όμως δεν είναι εφικτό, εναπόκειται στην κοινότητα η ανάθεση της συμπλήρωσής του σε τρίτους. Ωστόσο, η ενεργητική συμμετοχή των μελών της κοινότητας τόσο στη διαδικασία εγγραφής όσο και στη συγκρότηση σχεδίων διαφύλαξης του στοιχείου παραμένει απαράβατη προϋπόθεση για την εγγραφή του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.

[/toggle]

[toggle title=”7. Ποιος έχει την ευθύνη για τη διαχείριση του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας;”]

Την ευθύνη για τη συγκρότηση, τη διαχείριση, την επικαιροποίηση και τον εμπλουτισμό του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και του ιστότοπου που το φιλοξενεί έχει η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η ίδια υπηρεσία είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων, και για την εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (2003).

[/toggle]

[toggle title=”8. Το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας είναι το μόνο ευρετήριο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς για τον ελλαδικό χώρο;”]

Όχι. Επιστημονικοί και άλλοι φορείς ενθαρρύνονται να συγκροτήσουν ευρετήρια άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, με τοπικό, υπερτοπικό ή θεματικό χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις Επιχειρησιακές Οδηγίες της UNESCO για την εφαρμογή της Σύμβασης, όπως και τις οδηγίες του ΥΠΠΟΑ (https://ayla.culture.gr/category/key-concepts/, https://ayla.culture.gr/deontologia-apk/, https://ayla.culture.gr/odigies-syggrafis-deltiou-apk/ ).

[/toggle]

[toggle title=”9. Με ποιον τρόπο ενημερώνονται οι κοινότητες φορέων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς για το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και γενικότερα για την εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003); “]

Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς διοργανώνει ημερίδες ενημέρωσης για ζητήματα που σχετίζονται με τη Σύμβαση και την εφαρμογή της στη χώρα μας. Στις ημερίδες αυτές, που διοργανώνονται από κοινού με τις κοινότητες φορέων και με τοπικούς και άλλους θεσμούς (πολιτιστικούς οργανισμούς, συλλόγους, μουσεία κ.ά.), παρουσιάζονται αναλυτικά οι δυνατότητες  που δίνονται στους ίδιους τους φορείς άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς να συμβάλουν στη μελέτη, την ανάδειξη και κυρίως τη διαφύλαξη της κληρονομιάς τους.

[/toggle]

[toggle title=”10. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την εγγραφή ενός στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας;”]

Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι το στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς να είναι λειτουργικά ενταγμένο στη ζωντανή πολιτισμική εμπειρία μιας κοινότητας φορέων σήμερα, όπως αυτή μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, και να αναγνωρίζεται από την ίδια την κοινότητα των φορέων ως σημαντικό στοιχείο της συλλογικής της ταυτότητας. Πολιτισμικές εκφράσεις που εμπίπτουν στα πεδία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αλλά έχουν πάψει να επιτελούνται (όπως για παράδειγμα ένα έθιμο που τελούνταν παλιότερα ή μια επαγγελματική πρακτική που πλέον δεν υπάρχει), δεν μπορεί να θεωρηθούν Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά και, άρα, δεν μπορεί να εγγραφούν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Επίσης, προϋπόθεση είναι η εκ των προτέρων ενήμερη και ελεύθερη συγκατάθεση και η ενεργητική συμμετοχή της κοινότητας στη διαδικασία εγγραφής.
Κάθε στοιχείο που προτείνεται προς ένταξη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας πρέπει να συνάδει με τις γενικές αρχές που διέπουν τόσο τη Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) όσο και το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Δηλαδή να προάγει την ειρηνική συμβίωση και τον αλληλοσεβασμό ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς, να μη θέτει σε προβλεπτό κίνδυνο τη ζωή όσων συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο σε αυτό, να είναι συμβατό με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και, τέλος, η επιτέλεσή του να σέβεται όλα τα έμβια όντα (να μην περιλαμβάνει, λχ. κακοποίηση ζώων).

[/toggle]

[toggle title=”11. Η εγγραφή στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας συνεπάγεται και την εγγραφή σε έναν από τους τρεις διεθνείς καταλόγους που προβλέπονται από τη Σύμβαση για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003); Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την εγγραφή ενός στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σε αυτούς τους καταλόγους;”]

Όσα στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας δεν υποβάλλονται απαραίτητα προς εγγραφή σε έναν από τους τρεις διεθνείς καταλόγους της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003). Η υποβολή φακέλων υποψηφιότητας εκ μέρους της Ελλάδας σε έναν από τους καταλόγους αυτούς εντάσσεται σε ευρύτερο προγραμματισμό του ΥΠΠΟΑ, για τον οποίο λαμβάνονται υπ’ όψιν πολλές και ποικίλες παράμετροι. Δεδομένου ότι πρόκειται για καταλόγους μιας διεθνούς σύμβασης, είναι μέρος της εθνικής πολιτικής της χώρας και, ως εκ τούτου, λόγο έχουν σε αυτό και οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Εξωτερικών.
Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η εγγραφή ενός στοιχείου της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς από ένα Κράτος-Μέρος της Σύμβασης σε έναν από τους διεθνείς καταλόγους της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς δεν συνιστά κάποιου είδους «αποκλειστικότητα» ή «κατοχύρωση» αυτής της πολιτισμικής έκφρασης από τη χώρα που το ενέγραψε. Η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης, η οποία λαμβάνει κάθε χρόνο τις αποφάσεις εγγραφής, ή μη, στοιχείων στους διεθνείς καταλόγους, εγγράφει τα στοιχεία αυτά ως εκφράσεις που ασκούνται εντός της επικράτειας της χώρας που υπέβαλε το σχετικό φάκελο. Αναγνωρίζει δηλαδή τη σημασία που έχει αυτή η πολιτισμική έκφραση για τα μέλη της/των κοινότητας/κοινοτήτων που διαβιούν εντός της επικράτειας χώρας (ή των χωρών, στις περιπτώσεις πολυεθνικών υποψηφιοτήτων) που υπέβαλε το φάκελο εγγραφής. Επομένως, οι αποφάσεις αυτές δεν πρέπει να συγχέονται με αναγνώριση κάποιου είδους δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, ή ακόμη και αποκλειστικότητας- εκμετάλλευσης, εμπορικής ή οποιουδήποτε άλλου είδους.

[/toggle]

[toggle title=”12. Αναλαμβάνει η κοινότητα φορέων κάποια νομική υποχρέωση μετά την εγγραφή του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας;”]

Όχι. Η μέριμνα για τη διαφύλαξη του στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς δεν προκύπτει από κάποια νομική δέσμευση, αλλά από την αυτόβουλη θέληση της ίδιας της κοινότητας να διαφυλάξει την πολιτιστική της κληρονομιά, επειδή η ίδια τη θεωρεί σημαντική.

[/toggle]

[toggle title=”13. Τι ακολουθεί μετά την εγγραφή ενός στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας;”]

Η εγγραφή ενός στοιχείου δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτοσκοπός. Αντιθέτως, έχει νόημα μόνο αν αποτελεί το πρώτο βήμα για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και την ανάδειξή της στο ευρύτερο κοινό, εγχώριο και διεθνές.

[/toggle]

[toggle title=”14. Συνδέεται η εγγραφή ενός στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς με την εκ μέρους του ΥΠΠΟΑ οικονομική στήριξη των φορέων του;”]

Όχι, είναι δύο ανεξάρτητες διαδικασίες. Εντούτοις, το ΥΠΠΟΑ καταβάλλει συστηματική προσπάθεια για την οικονομική ενίσχυση των κοινοτήτων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, στο πλαίσιο των δημόσιων προσκλήσεων οικονομικής ενίσχυσης που απευθύνει, μέσω του Μητρώου Πολιτιστικών Φορέων που τηρεί (https://drasis.culture.gr/).

[/toggle]

[toggle title=”15. Τι είναι Σχέδιο ή Πρόγραμμα Διαφύλαξης ενός στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς; “]

Μια σειρά συγκροτημένων ενεργειών και δράσεων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η επιτέλεση του στοιχείου θα μεταδοθεί στις επόμενες γενιές. Τον πρώτο λόγο στα σχέδια διαφύλαξης έχουν οι κοινότητες των φορέων, ενώ η διοίκηση, όπως και οι ερευνητικοί και επιστημονικοί θεσμοί έχουν υποστηρικτικό ρόλο.
Η διαδικασία συγκρότησης ενός σχεδίου διαφύλαξης δεν προϋποθέτει ούτε και συνεπάγεται την επιστροφή σε μια «αυθεντική» ή «γνήσια» μορφή έκφρασης αυτής της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Απεναντίας, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά διαρκώς μετεξελίσσεται και νοηματοδοτείται εκ νέου από τις ίδιες τις κοινότητες.
Βάση για τη συγκρότηση ενός σχεδίου διαφύλαξης αποτελεί η ρεαλιστική εκτίμηση του δυναμισμού, αλλά και των ευάλωτων χαρακτηριστικών του στοιχείου της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε συνδυασμό με μια εκτίμηση του ευρύτερου κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος εντός του οποίου ασκείται ή επιτελείται το στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, προκύπτουν οι απειλές, ή οι κίνδυνοι, αλλά και οι ευκαιρίες για την ενδυνάμωση της κοινότητας των φορέων του στοιχείου. Τα σχέδια διαφύλαξης επιχειρούν να αντιμετωπίσουν τις ενδεχόμενες απειλές ή και τους διαπιστωμένους κινδύνους, εκμεταλλευόμενα τις ευκαιρίες που προσφέρει ο δυναμισμός του ίδιου του στοιχείου ή το ευρύτερο περιβάλλον εντός του οποίου λειτουργεί η κοινότητα των φορέων του. Σε καμιά περίπτωση, όμως, τα σχέδια διαφύλαξης δεν επιχειρούν να «παγώσουν» μια πολιτισμική έκφραση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σε μια θεωρούμενη ως ιδανική μορφή της.

[/toggle]

[toggle title=”16. Τελικά, γιατί αξίζει μια κοινότητα να ενδιαφερθεί για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της; “]

Οι πολλές και ποικίλες όψεις της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι ζωντανά και αναπόσπαστα στοιχεία της συλλογικής μας ταυτότητας και μνήμης. Συνιστούν το πιο ζωτικό κομμάτι της αυτογνωσίας μας και συμβάλλουν καθοριστικά στη συνοχή και τη συνέχεια των κοινοτήτων και του κοινωνικού συνόλου. Επίσης, προσφέρουν εργαλεία για την κατανόηση του παρόντος, για τη διαμόρφωση συλλογικών ερμηνειών αναφορικά με τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σύγχρονο κόσμο. Κοινότητες που δεν μπορούν να ερμηνεύσουν το περιβάλλον τους, δεν μπορούν να βρουν το δρόμο προς το μέλλον τους. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά εμπεριέχει το ήθος και το έθος παλιότερων γενιών, οι οποίες ήρθαν αντιμέτωπες με τις αλλαγές και τις προκλήσεις των δικών τους εποχών. Από αυτές τις συμπυκνωμένες εμπειρίες έχουμε να κερδίσουμε, έχουμε μια πυξίδα για τα αχαρτογράφητα νερά του μέλλοντός μας. Αντίθετα, με κάθε όψη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που χάνεται, δεν χάνεται μαζί της μόνο μια φλέβα που μας συνδέει με το παρελθόν, αλλά κλείνει και ένα ανοικτό παράθυρο για το μέλλον, ειδικά των νεότερων γενεών.

[/toggle]

[/accordion]